Ανάλυση του προβλήματος

Αρχικά θα πρέπει να αναλύσουμε το πρόβλημα. Για να εξηγήσουμε καλύτερα τη μεθοδολογία στο επίπεδο αυτό θα χρησιμοποιήσουμε την αναλογία του δέντρου.

Κάθε δέντρο έχει τον κορμό του, τις ρίζες που του παρέχουν τροφή και του επιτρέπουν να μεγαλώνει και να αναπτύσσεται, και φυσικά το φύλλωμα που είναι το πρώτο που παρατηρούμε κοιτώντας το δέντρο από απόσταση. Αντίστοιχα, κάθε πρόβλημα έχει ρίζες που το τροφοδοτούν, δηλαδή τις αιτίες του, αλλά και φύλλωμα, δηλαδή τις συνέπειές του – γεγονότα, φαινόμενα και καταστάσεις που αποδεικνύουν την ύπαρξή του. Αν κόψουμε το φύλλωμα, νέα κλαδιά θα μεγαλώσουν ξανά μετά από λίγο καιρό και το δέντρο θα συνεχίσει να ζει, ομοίως και το πρόβλημα αν αντιμετωπίσουμε πρώτα τις συνέπειές του – μπορεί στην αρχή να μην είναι ορατό, αλλά σύντομα θα επανεμφανιστεί. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο να αναλύσετε τις αιτίες που προκάλεσαν το πρόβλημα πολύ προσεκτικά, αφού μόνο δρώντας ενάντια στις αιτίες (τις ρίζες) θα καταφέρετε να επιφέρετε μια θετική αλλαγή με διάρκεια.

Αφού επικεντρωθείτε στο βασικό πρόβλημα, είναι απαραίτητο να αναλύσετε τους λόγους που το δημιούργησαν: να προσδιορίσετε και να εξειδικεύσετε τις αιτίες του.

Καταγράψτε όλες τις αιτίες του προβλήματός σας. Αφεθείτε ελεύθεροι και συμπεριλάβετε στη διαδικασία όσα περισσότερα άτομα μπορείτε. Να θυμάστε ότι οι αιτίες έχουν κι αυτές τις δικές τους ρίζες, οπότε μπορείτε να εμβαθύνετε λίγο παραπάνω.

Μετά από αυτό, θα πρέπει να αναλογιστείτε την κορυφή του δέντρου – προβλήματος και, με τον ίδιο τρόπο, να καταγράψετε όλες τις συνέπειές του.

Μόλις ολοκληρώσετε αυτή τη διαδικασία θα έχετε μπροστά σας μια συνολική εικόνα του προβλήματος που καλείστε να αντιμετωπίσετε, των αιτιών που το προκαλούν και των συνεπειών του.

Αφού φτιάξετε το δέντρο του προβλήματος, ήρθε η ώρα να διερευνήσετε τις δυνατότητές σας για να είστε ρεαλιστικοί όταν αξιολογήσετε σε ποιες αιτίες του προβλήματος μπορείτε πράγματι να επιδράσετε και σε ποιες όχι, δηλαδή κατά πόσο η ιδέα για το project σας ταιριάζει στη γενική εικόνα. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς αποτελεί τη βάση του επόμενου βήματος: της εφαρμογής στην πράξη. Αξίζει να επαναλάβουμε ότι είναι κρίσιμο να κάνετε τη διαδικασία αυτή ως ομάδα και όχι ατομικά: όσο περισσότερη εμπειρία, προσόντα και οπτικές θέτετε στην ανάλυση του προβλήματος, τόσο πιο κατανοητή και ακριβής θα είναι.

Συμβουλή: να θυμάστε ότι κάθε επιμέρους αιτία και συνέπεια του αρχικού προβλήματος μπορεί να αποτελέσει αυτοτελώς το επίκεντρο της ανάλυσης ενός νέου δέντρου, από το οποίο θα προκύψει ο σχεδιασμός ενός καινούριου project. Αυτή η προσέγγιση είναι χρήσιμη ιδίως σε περίπτωση που όλες οι αιτίες φαίνονται εκτός του πεδίου επιρροής σας ή σε περίπτωση που η αρχική ιδέα σας δεν μπορεί να συμβάλει στην επίλυση ενός προβλήματος. Τότε, θα πρέπει να στρέψετε την προσοχή σας αλλού και να επιλέξετε ένα άλλο πρόβλημα – στόχο.

Αφού έχετε απαντήσει στο ΓΙΑΤΙ είναι απαραίτητο να υλοποιήσετε την ιδέα σας, το επόμενο βήμα είναι να απαντήσετε στο ερώτημα ΤΙ θέλετε να πετύχετε.

Γι’ αυτό θα χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο του Δέντρου τον στόχων. Το δέντρο του προβλήματος μεταμορφώνεται εύκολα σε δέντρο των στόχων με τη μετατροπή των αρνητικών στοιχείων που έχετε ήδη καταγράψει σε θετικές δηλώσεις, τροποποιώντας αν χρειαστεί το περιεχόμενό τους, ώστε λεκτικά να προκύπτει λογικό νόημα.

Τα προβλήματα μετατρέπονται σε στόχους,
︾

Οι αιτίες των προβλημάτων γίνονται συγκεκριμένοι επιμέρους στόχοι,
︾

Οι συνέπειες των προβλημάτων μετατρέπονται σε αποτελέσματα του project ή σε προσδοκώμενες επιδράσεις.

Τώρα παρατηρήστε το νέο σας δέντρο και, αν χρειάζεται, τροποποιήστε ελαφρώς τους επιμέρους στόχους, τον σκοπό και τα αποτελέσματα, ώστε να ταιριάζουν στην ιδέα σας ή να βγάζουν νόημα, απορρίψτε όσα δεν φαίνονται λογικά ή δεν συνάδουν με την ιδέα σας και προσθέστε, αν θέλετε, καινούρια. Η τελική εικόνα του δέντρου των στόχων θα πρέπει να διατηρεί όλες τις αιτιώδεις σχέσεις (δηλ. αν ισχύει το Α, τότε συμβαίνει το Β): αν εφαρμόσετε τα αναφερόμενα βήματα (επιμέρους στόχους), θα οδηγηθείτε στον βασικό σκοπό και το project σας θα αποφέρει κάποια αποτελέσματα, δηλ. αλλαγές στην κοινωνία.

• Έχετε προσδιορίσει το πρόβλημα που θέλετε να επιλύσετε με το project σας.
• Έχετε εξηγήσει γιατί υφίσταται το πρόβλημα (αιτίες) και τι προκαλεί αυτό (συνέπειες).
• Έχετε προσδιορίσει τι επιδιώκετε να πετύχετε υλοποιώντας το project σας (βασικός σκοπός).
• Έχετε παρουσιάσει τα βήματα που πρέπει να γίνουν (επιμέρους στόχοι) προς τον βασικό σκοπό σας και τα αποτελέσματα της υλοποίησής του (αποτελέσματα).